[بر سیطره سلطه جویی انسان معاصر]

اجرایی بر اساس نمایشنامه Les amis du placard یا دوستان کُمُدی نوشته شده در سال 2010 میلادی از نویسنده فرانسوی گابور راسوو با ترجمه دلنشین ساناز فلاح فرد منتشر شده در انتشارات علمی و فرهنگی که دراماتورژی آن بر اساس ایده اجرایی در فرم برای کارگردان تغییراتی را در مسیر داستانی بوجود آورده است.
زوجی متمول و سطحی نگر از طبقه بورژوازی فرانسه که برای رهایی از یکنواختی در زندگی و فرار از جدایی خانوادگی و در مسیر خودکامگی و عقده خود برتر بینی، بصورت تصادفی به تبلیغی رسانه ای چشم دوخته و به خرید دو انسان با اتیکت خرید دوست با استعانت از حوزه تعریف کالا محوری طبقه زیردست و دون پایه جامعه اروپایی در قاره سبز روی می آورند.
متنی که «عقده برتری» و «حقارت انسانی» در جهان معاصر را هدف قرار داده و از پس اُبژه مفروض به لایه های «تنهایی» و «تکرار» او در مسیر سوژه چنگ می زند؛
سوژه اثر طبقه ای طرد شده از فقیرترین افراد جامعه ایست که عمده آنان بر اساس تعریف راسوو فرانسوی را بیکاران، پناهندگان درمانده و آدم های ناامیدی تشکیل می دهند که به عجز و ناتوانی محض دچار شده اند تا برای بقاء چاره ای جز تن دادن به تصمیمات صاحبین بنگاه های سودجو و چپاولگر نداشته باشند، شرکت هایی با فروش کالاهای عروسکی و لوکس شده با مضمون برچسب فروش دوست اما در واقعیت فروش انسان های مطرود و تهی شده از امید و معنا که در بازی و قمار طبقات بورژوازی قرار می گیرند.
منطبق با نظریه آلفرد ... دیدن ادامه ›› آدلر روانشناس اتریشی قرن بیستم تلاش برای برتری یا کمال در غالب عقده برتری عبارت است از نظر اغراق آمیز درباره توانایی ها و موفقیت های خویشتن. امکان دارد چنین فردی در درون احساس رضایت و برتری کند و نیازی نداشته باشد که برتری خود را با دستاوردها و موفقیت نشان دهد یا اینکه ممکن است چنین نیازی را احساس کند و بکوشد شدیداً موفق شود، در هر دو مورد کسی که عقده برتری دارد لاف می زند، تکبر دارد، خود خواه است و دیگران را تحقیر می کند.
احساس های حقارت منبع انگیزش و تلاش هستند. آدلر در آغاز حقارت را با احساس کلی ضعف یا زنانگی مرتبط می دانست. او از جبران این احساس به صورت نرینه نمایی سخن گفت. هدف از این جبران، میل به قدرت بود که در آن پرخاشگری، ویژگی ظاهراً مردانه نقش مهمی را ایفا می کرد. او بعدها عقیده خود را رد کرد و دیدگاه گسترده تری را پرورش داد که به موجب آن ما برای برتری یا کمال تلاش می کنیم.
آلفرد آدلر مفهوم تلاش برای برتری را بصورت واقعیت اساسی زندگی توصیف کرد. برتری هدف نهایی است که در جهت آن تلاش می کنیم. تلاش برای برتری، به معنی تلاش برای بهتر بودن از دیگران نیست. منظور آدلر، انگیزه ای برای کمال بود. این هدف فطری به سوی آینده گرایش دارد. در حالی که فروید معتقد بود رفتار انسان توسط گذشته تعیین می شود. آدلر انگیزش انسان را بر حسب انتظارات برای آینده در نظر داشت. غرایز و تکانه های ابتدایی به عنوان اصل توجیهی، ناقص هستند. فقط هدف نهایی برتری یا کمال می تواند شخصیت و رفتار را توجیه کند.
ما الگوی منحصر به فردی از خصوصیات، رفتارها، و عادت ها را پرورش می دهیم که روانشناس اتریشی آن را «سبک زندگی» نامید. هر کاری که انجام می دهیم، به وسیله سبک زندگی منحصر به فرد ما شکل می گیرد و تعیین می شود. سبک زندگی تعیین می کند که به کدام جنبه های محیط توجه کنیم یا آنها را نادیده بگیریم و چه نگرش هایی داشته باشیم. سبک زندگی از تعامل های اجتماعی سال های اولیه زندگی آموخته می شود و در ۴ یا ۵ سال اول زندگی آنچنان محکم شکل می گیرد که بعداً تغییر دادن آن مشکل است. اتفاقی که برای ژک کارکتر اصلی نمایشنامه دوستان کمدی در قالب تروماهای خانوادگی از سالهای آغازین زندگیش روی می دهد، آسیب هایی که در متن نمایشنامه نیز با نقل قول از ژک و پدرش به میان می آید؛ اشاراتی به شکل گیری ریشه های عقده برتری در او و با طیفی ملایمتر در همسرش اودیل که در طول نمایش برای آنان به طغیانی در جهت عقده گشایی بدل می شود.
سبک زندگی در حوزه تعریف آدلر، چارچوب هدایت کننده ای برای رفتار بعدی می شود. ماهیت آن به تعامل های اجتماعی، مخصوصا به ترتیب تولد فرد در خانواده و ماهیت رابطه والد–فرزند بستگی دارد.
سبک زندگی، برای ما تعیین نشده است؛ ما آزادیم تا خودمان آن را انتخاب کنیم و به وجود آوریم. اما بعد از اینکه سبک زندگی ایجاد شد، در طول زندگی ثابت می ماند.
آدلر سه مشکل همگانی را اینگونه شرح می دهد: اول: مشکلات مربوط به رفتار ما در قبال دیگران، دوم: مشکلات شغلی و سوم: مشکلات عشق و محبت او چهار سبک اساسی زندگی را برای حل و فصل این مشکلات بدین صورت مطرح می کند: تیپ سلطه جو، تیپ گیرنده، تیپ دوری جو، تیپ مفید به حال جامعه. وی تیپ سلطه جو را اینگونه بیان می کند: آگاهی اجتماعی کمی دارد، بدون توجه به دیگران رفتار می کند. نوع افراطی این تیپ به دیگران حمله می کند و آزارگر، بزهکار، یا جامعه ستیز می شود. آنها معتقدند با حمله کردن به خودشان به دیگران صدمه می زنند. هر آنچه که در این تعریف بصورت پررنگ در کنش های ژک و اودیل در نمایش پیش رو شاهد هستیم.
ایده اصلی شکلی، انتخاب هندسه مربعی بر اساس کُمُد ذهنی کارگردان است که انتخابی قابل تأمل در فرم اجرایی اثر است.
ژک و اودیل زوجی جوان در صحنه (در تعارض با متن اصلی) با تعاریف آدلری که پیشتر تشریح شد بر اساس خط اصلی داستان کالای انسانی(کاراکترهای گی و ژولیت) را خریداری و به حریم خصوصی (چارچوب مربع) زندگی خود وارد می کند.
مربعی که سخن از تعادل اولیه و در رویه آلترناتیو خود از فشاری بیرونی بر اضلاع خانواده دلالت دارد.
دو دوست کالانمایی که پس از تکمیل رئوس هندسی منظم به تبعیت از بیماری روانی زوجین خریدار در مسیر تشکیل اضلاع مربعی از روابط پیش می روند تا تنش و فشار هر لحظه در پس فرایند عنصر زمان به نقطه اوج داستانی خود برسد.
روایت سه شب از میهمانی زوج فرانسوی در سه پرده که هر پرده شامل چند صحنه است که کارگردان با تلفیق پرده های دوم و سوم و کاستن از برخی صحنه های نمایشنامه اصلی و اضافه کردن برخی کنش ها و واکنش های دلخواه سعی در رادیکالیزه کردن جانمایه اثر دارد. هر آنچه که در قلم طنز راسوو عیان است را امیر محمد ابراهیمی به سایه می برد تا بر اساس بازی های طراحی شده شخصی، تلخندی را که نویسنده با ظرافت در لایه های زیرین طراحی کرده را با شدت بخشی به سطح روایت سوق داده تا با پرطمطراق کردن آن توسط اکت های نمادین بر اساس خشم های بیرونی ژک و اودیل و در ادامه روابط علت و معلولی برای گی و ژولیت به نوعی انحراف از متن در تم اصلی داستان را دامن زند.
محتوایی که در دل دیالوگها و تک گویی های خود، با دراماتورژی شتابزده نقبی نیز بر جریان سیاسی-اجتماعی روز دارد تا در پیمایش مسیر متنی با دیدی هجوآمیز با آن رفتار کند. (نمونه مثالی از این دیالوگها از گی و ژولیت در خلوت خود و رو به تماشاگران: بعد هم یه پیشنهاد دادم گفتم می تونیم انقلاب کنیم، بعد من گفتم انقلاب و آزادی برای آدم هایی که سرنوشت شون دست خودشونه، وقتی ما رو فروختند دیگه آینده ای نداریم که بخوایم به خاطرش انقلاب کنیم، با این حرفش مخالف بودم ولی پیشنهاد دادم بریم خارج، تصمیم گرفتیم بریم خارج پناهنده بشیم ولی بعد به این فکر کردیم که وقتی ما رو فروختن احتمالا بهمون ویزا نمی دن یا اگه بدن ما اصلا پولش رو نداریم در نهایت به این نتیجه رسیدیم که هیچ کاری نمی تونیم بکنیم).
حذف برخی کنش های متن اصلی اعم از بازی گلف ژک و گی یا ساخت واقعی شومینه و یا اضافه کردن بازی پارس سگ ها توسط گی و ژولیت و یا طراحی بازی با زمان توسط ژک با ژولیت از عمده اتفاقاتیست که در روند اجرا بر تغییرات اثر ایرانیزه شده دامن می زند.
نور ثابت و تخت تا انتهای نمایش به کند شدن ریتم اجرا دامن میزند و پیشنهاد می شود که مربع میانی(کمد) که جایگاه مقدس اعترافات حقیقی یا رهایی از تن است با نور نقطه ای (اسپات) حین اشغال بازیگران در طول اجرا از سایر محیط مجزا می گردید(به لحظه اعترافات گی و ژولیت برای طرح نقشه قتل ژک و اودیل در کمد یا لحظه آواز خواندن اودیل در کمد اشاره می شود).
شدت بیان و انرژی صدای بازیگران به اندازه و رسا است، بازی هایی دلنشین از نسلی جوان که اتحاد و باور را برای مخاطب بر صحنه تئاتر بازسازی می کنند، در این بین نمی توان از بازی درخشان صبا پویشمن براحتی گذشت.
دیالوگهای همزمان رئوس دو دویی بی توجهه به مفاهیم زبانی، مخاطب را در فضایی با تنافض زبانی گرفتار می کند که خود مسیریست بر ورود مخاطب به دایره تعقل و فاصله گذاری ضمنی از نمایش و کنش های جسمانی اعضای بدن هر بازیگر مستقلاً به آشنایی زدایی واژه گان حین ادای آنان بدل می گردد (به بازی بدنی و زبانی ادای واژه پارس سگ ها توسط ژولیت و گی و سپس اودیل اشاره می شود).
میزانسن ها بر اساس ترومای ذکر شده در رفتارهای وسواسی نیاز به دقّت بیشتری حین اجرا در امتداد اضلاع دارد؛ از محاسن کار منطبق با استفاده حداقلی از آکسسوار در صحنه در حیطه چارچوب دانشجویی، پلشتی و بهم ریختگی نظم در صحنه است که در مقاطعی بصورت انگاره های تصویری برای مخاطب قابل درک و بازسازی ذهنی می شود(به صحنه ریخت و پاش تنقلات و یا پرتاب کفش ها و سطل خاک در صحنه اشاره می شود).
موسیقی مورد استفاده در نمایش بر دفرمگی حرکات موزون و ریشخندی بر ابتذال موجود دامن می زند؛
چهره های بدون گریم و طراحی لباس و صحنه خالی برگرفته از نوع نگاه کارگردان است که در چارچوب کانسپت اصلی روایت نمایشنامه که همانا ایزولگی انسان معاصر است قابل تحسین است، این روند فکری فرمی در طراحی پوستر و بروشور ساده نمایش نیز تنیدگی دارد.
اجرا القای فرمی هندسی و منظم در مسیر فروپاشی و بازسازی حسی تفرعنانه و بازگشت به خط اول روایت و برقراری تعادل از پیش تعریف شده است که به محتوای ساختاری خود وفادار است.
با حمایت از آثار دانشجویی در سالن های مولوی دانشگاه تهران در پرورش نسل جدیدی از تئاترهای کنشمند و تأثیرگذار در این کشور سهیم باشیم.